شاید اخیراً متوجه شده باشیم که حواسمان زیاد پرت می‌شود، لذا در این مقاله قصد دارم دانش شما را درباره نحوه کار تمرکز و مدیریت بهتر آن افزایش دهم. به نظر می‌رسد که بسیاری از ما دچار حواس‌پرتی هستیم و سعی می‌کنیم راهی برای افزایش تمرکزمان پیدا کنیم. در حقیقت، زمانی که در حال مطالعه هستیم، تمرکز ذهن ما معمولاً به میزان ۲۰ تا ۴۰ درصد پرت می‌شود. جمع کردن توجه به طور ارادی بر روی یک موضوع به طور مداوم تلاش زیادی می‌طلبد، بنابراین تعجب آور نیست که گاهی اوقات با این مشکل، مبارزه می‌کنیم. خوشبختانه، می‌توان با آگاهی پیدا کردن از نحوه کار توجه، محدوده تمرکز ذهن را افزایش داد.
دو سیستم مغزی که تمرکز ذهن را کنترل می کنند
طبق نظر دانیل کانمن، مغز ما به دو سیستم تقسیم شده است. در کتاب تفکر سریع و آهسته، او این پدیده را سیستم ۱ و سیستم ۲ می‌نامد (برای درک کامل نحوه کار این پدیده، مطالعه این کتاب را اکیداً توصیه می‌کنم. در اینجا فقط می‌توانم آن‌ها را به‌طور خلاصه توضیح دهم و مطمئناً مطالب خیلی بیشتری در مورد چگونگی کارکرد مغز ما وجود دارند!).
سیستم ۱: شبکه‌ای غیرارادی است که همیشه در مغز ما مشغول به کار است و در دریافت محرک‌ها و پردازش آن‌ها دخیل است. این شبکه، سیستمی است که برای ما تصمیم‌گیری‌های خودکار انجام می‌دهد، مثل برگرداندن سر، وقتی‌که کسی ما را صدا می‌زند و یا بر جا میخکوب شدن، هنگام مشاهده عنکبوت.
سیستم ۲: بخش‌های اختیاری مغز ما را اجرا می‌کند. این سیستم، پیشنهادات ارائه شده توسط سیستم ۱ را پردازش می‌کند، تصمیمات نهایی را اتخاذ می‌کند و توجه ما را به موضوع مدنظر جلب می‌کند. موضوع جالب در مورد کارکرد این سیستم این است که بسیاری از کارهایی که انجام می‌دهیم، تصمیمات کاملاً آگاهانه‌ای هستند که توسط سیستم ۲ انجام شده‌اند. در واقع، تقریباً هر چیزی که به‌طور آگاهانه در موردش تصمیم می‌گیریم، بر اساس واکنش‌های خودکار و پیشنهاد‌هایی است که توسط سیستم ۱ ارائه می‌شوند.
در اینجا تصویری از هر دو سیستم ارائه شده است:
چگونه هر روز حواسمان پرت می شود ؟
اگر چه سیستم ۲، مدیریت توجه و تمرکز ذهن ما را به عهده دارد، اما عوامل زیادی برای جلب رضایت ما وجود دارند و تمرکز بر روی هر موضوع، تلاش زیادی می‌طلبد. همیشه و به صورت تمام وقت با عوامل حواس‌پرت‌کن بمباران می‌شویم، لذا سیستم ۲ به عنوان بخشی از مغز ما، باید با آن مبارزه کند. حواس‌پرتی با دو مقوله اصلی همراه است که دانیل گولمن در اثر خود به نام «تمرکز: قدرت پنهان برتری: حواس‌پرتی‌های حسی (چیزهایی که در اطراف شما اتفاق می‌افتند) و حواس‌پرتی‌های هیجانی (گفتار درونی شما، افکارتان در مورد اتفاقات زندگی)» آن را توضیح می‌دهد.
اگر تا به حال با موضوعی عاطفی در ذهنتان درگیری داشته‌اید، می‌دانید که جلوگیری از این نوع حواس‌پرتی چقدر سخت است. گولمن توضیح می‌دهد که این پدیده به دلایل زیر اتفاق می‌افتد: اگر چیزی ما را ناراحت کرده باشد، مغزمان از ما می‌خواهد تا راه‌حلی برای آن پیدا کنیم تا دیگر نگران آن مشکل نباشیم. بهانه آوردن به ما بر تمرکز ذهن در مورد آن کمک نمی‌کند، زیرا واقعاً تا زمانی که برنامه‌ای برای حل آن نداشته باشیم، نمی‌توانیم از این افکار نگران‌کننده خلاص شویم. بنا به گفته گولمن، این نوع حواس‌پرتی‌های احساسی، مواردی هستند که بیشتر ما را آزار می‌دهند: یعنی تعامل با مردم اطراف ما، قدرتمندترین عامل حواس‌پرت کن محسوب نمی‌شود، بلکه تعاملات ذهنی خود ما باعث آن هستند.
پس پاسخ چیست؟ خب، متمرکز ماندن، نیاز به صرف انرژی زیادی دارد؛ درست مثل ماهیچه‌های فیزیکی، «عضلات» توجه ما هم هنگامی که بیش از حد با آن‌ها کار می‌کنیم، خسته می‌شوند. تحت فشار قرار گرفتنمان بر اثر خستگی ذهنی بدان معنی است که اگر ذهن ما خسته شود، در کارمان کم‌اثرتر شده، راحت‌تر دچار حواس‌پرتی شده و تحریک‌پذیرتر می‌شویم.
تمرکز ذهن را دوباره انجام دهید
وقتی تلاش می‌کنم تا هر روز مطلب جدیدی به حافظه بسپارم، قطعاً این پدیده را خودم احساس می‌کنم. همیشه تعجب می‌کنم که چرا هنوز تا روز بعد هم احساس خستگی می‌کنم، اما اگر بدانید که مغز چگونه استراحت می‌کند به این مشکل دچار نمی‌شوید. فقط به خاطر اینکه وقتمان را صرف چیز دیگری می‌کنیم، به این معنا نیست که مغز ما بهبود می‌یابد. این موارد به دوره‌های استراحت کامل نیاز دارند. روش‌های زیادی برای دست‌یابی به این هدف وجود دارند که به نظر می‌رسد بهتر است همواره ذهنمان را تازه نگه داریم تا توانایی‌مان برای تمرکز بهبود یابد. در ادامه سه روشی توضیح داده شده است که با کمک آن‌ها می‌توانیم به عضلات توجهمان استراحت دهیم.
۱- مراقبه
مدیتیشن می‌تواند به ما کمک کند که ظرفیت توجه خویش را بهبود ببخشیم. توجه متمرکز بسیار شبیه عضله‌ای است که باید از طریق تمرین تقویت شود و مدیتیشن یکی از این راه‌ها است.
۲- صرف زمان در طبیعت
یکی از پیشنهاد‌های گولمن برای بهبود توانایی‌مان در تمرکز ذهن این است که بخشی از وقتمان را در طبیعت صرف کنیم. این کار به مغز ما کمک می‌کند تا خود را تجدید کند. طی یک بررسی مشخص شد که حتی پیاده‌روی در خیابان شهر، به مغز اجازه نمی‌دهد تا به‌اندازه کافی به مرحله تمرکز ذهنی برسد، درحالی‌که پیاده‌روی در پارک چیزهای بسیار مهمی در مغز ارائه می‌دهد تا بدان توجه کنیم و به آن پاسخ دهیم.
۳-توجه خود را به چیزی که از آن لذت می‌برید جلب کنید
من این پیشنهاد آخر را که از جانب گولمن ارائه شده است، دوست دارم و فکر می‌کنم که باید سعی کنم همه این سه مورد را به روال کاری‌ام اضافه کنم. گولمن می‌گوید هنگامی‌که به طور کامل در انجام کاری به آسانی رها می‌شوید و از آن لذت می‌برید، گفت‌وگوی درونی شما خاموش می‌شود. این امر به ذهن شما استراحت می‌دهد و توانایی تمرکز ذهن بر روی وظایف دشوار در آینده را فراهم می‌کند. نکته مهم نوعی تجربه فراگیر است، که طبق آن، توجه فرد کامل و منفعل است. این کار راحت و پرمنفعتی می‌باشد.
نویسنده مقاله: بث کوپر | مترجم: میثم شفیعی