مهارت های ارتباطی همسران (محبت و احترام به یکدیگر)

عشق، بنیان خانواده

چون نیک بنگریم و بیندیشیم، به‌روشنی درمی‌یابیم که عشق نه‌تنها رکنی از ارکان خانواده است، بلکه در قوام و بقا و تعادل بنیان‌های دیگر نقش بی‌همتا دارد تا جایی که شاید بتوان گفت، عشق روح خانواده است یا این‌که خانواده به‌راستی خانه عشق و آشیان عشق است.

اندیشمندان در اثبات سخن به آیه «خلق لکم من انفسهم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه» و «هوالذی خلقکم من نفس واحده و جعل منها زوجها لیسکُن الیها» استناد می‌کنند و معتقدند: اساس روابط اجتماع درون خانواده که همانا دوستی، تفاهم متقابل و همیاری است، با ملات عشق به‌هم‌پیوسته و آمیخته است. از این دیدگاه، اشاره به نفس واحده در آیه کریمه دیگر گویای این حقیقت است که نهاد خانواده ظرف رویش روح و جان، رستگاری و بالندگی زن و مرد تا رسیدن به اوج بالندگی (کمال انسانی) است؛ یعنی، نه مرد به‌تنهایی کامل است و می‌تواند به کمال برسد، نه زن؛ مگر با همگرایی و بودن و زیستن در محدوده خاص مقررات و دستورالعمل‌هایی که نهاد خانواده نام دارد، نهادی که سرآغاز راه رفتن به‌سوی کمال است.

انسانیت وقتی در عرصه معنویت استقرار می‌یابد که انسان‌ها با هم باشند و بتوانند به‌درستی (آن‌گونه که خداوند مقرر فرموده است) با هم زندگی کنند. هدف زندگی، فرجام حیات و رستگاری یا گمراهی هر انسان در وجود «انسان‌های دیگر» است. تعامل و همزیستی انسان‌هاست که همه مقوله‌های مطرح و قابل‌فهم در عرصه حیات و زندگی او را معنا می‌بخشد. خوبی و بدی، خوشبختی یا بدبختی، آرامش و تلخ‌کامی، فقط و فقط در تعامل و اصطکاک روابط انسان‌ها معنا می‌یابد. پس انسان اجتماعی است و غیر از زیستن در اجتماع راه چاره‌ای ندارد.

نخستین اجتماعی که آدمی در آن بار می‌آید تا زیستن در جامعه بشری و همیاری و همزیستی با انسان‌های دیگر را به اقتضای فطرت بشری فراگیرد، خانواده است؛ یعنی نخستین هسته پیدایش اجتماع. چون جامعه بشری را به پیکری واحد تشبیه کنیم، خانواده را می‌توانیم نخستین سلول پدیدآورنده آن بدانیم.

به اعتبار فلسفه وجودی اندیشمندان می‌گویند: خانواده هم مکتب شایسته پرورش و اجتماعی شدن اوست، هم پناهگاه و مأمن او تا سختی‌های زیستن در اجتماع بشری و مراوده و معاشرت و ارتباط با انسان‌های دیگر را با دستیابی به ابزارها و امکانات لازم که در نهاد خانواده است و دیگر اعضای خانواده در دسترس او می‌گذارند، تاب آورد. با این همبستگی اخلاقی و حقوقی، احساس وظیفه بیش از خواست و نیاز جنسی در روابط زن و مرد اهمیت می‌یابد و با این انگیزه است که زن و مرد می‌توانند عشق را با اخلاق درآمیزند تا محیط مساعدی برای رشد جسمانی و اعتلای معنوی و اخلاقی فرزندشان فراهم آید.

ماهیت خانواده به‌گونه‌ای است که احساس و عاطفه در آن حرف اول را می‌زند و چنان‌که یک صاحب‌نظر می‌گوید: «طبع خانواده با حقوق و احکام آمرانه چندان سازگار نیست» و قانون در ایجاد نظم خانوادگی تأثیر اندک دارد؛ حال‌آنکه درهای خانواده همیشه به روی ارزش‌های دینی و اخلاقی گشوده است. چون گلزاری که تشنه نور و پرتو آفتاب است، نه‌تنها از آن رمق و جان می‌گیرد که حیات و دوام و بقایش بسته به تابش نور است.

دکتر سید مصطفی محقق داماد، در تحقیق ژرفکاوانه‌اش، موضوعی جالب را مطرح کرده است:

بیشتر واژه‌های به‌کاررفته در مورد نهادهای حقوقی در روابط اعضای خانواده به‌گونه‌ای است که واژه ویژگی‌ اخلاقی و عاطفی دارد، چنانکه واژه صداق مفهوم صدق و صفات را در بردارد یا اینکه «نحله» مفهوم اخلاقی هدیه دادن به همسر را برمی‌تابد.

{وی در «حقوق خانواده» با اشاره به این‌که عقد نکاح در اسلام صرفاً یک قرارداد حقوقی نیست، بلکه پیمانی عاطفی، اخلاقی و حقوقی است، آورده است: حکمای باستان به نقش اصلی و محوری عاطفه و اخلاق در تنظیم کانون خانواده توجه کرده‌اند، رخنه دولت را به این سرای مردمی زیان‌بار و خطرناک دانسته‌اند و در بخش‌بندی حکمت عملی، تدبیر منزل را از سیاست‌ مدنی جدا کرده‌اند تا مرز قاطع و طبیعی میان دولت و خانواده نمایان شود.}

به گفته محقق، در این جداسازی، حق با حکماست، زیرا تجربه نشان داده است که دولت‌ها، به‌خصوص دولت‌های سکولار، هرگاه خواسته‌اند به استناد قوانین خودساخته، خود را به خانواده تحمیل کنند، به آن آسیب زده‌اند، ناگزیر به ویرانی کمربسته‌اند تا مانع خودکامگی و قدرت‌نمایی‌شان را از میان بردارند یا اینکه به ساختن چارچوب بیرونی آن بسنده کرده‌اند تا مشکل دلخواه را به‌آرامی مستقر سازند، اما قوانین برگرفته از ادیان الهی که مبتنی بر اصول و مبانی اخلاقی است، به گونه دیگری است.

حکیم شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا در رساله‌ای به‌منظور تشریح جایگاه و اهمیت خانواده و ارکان آن و چگونگی روابط میان زن و شوهر و همچنین پدر و مادر فرزندان، تصویری روشن از خانواده مطلوب برای تربیت فرزندان شایسته که اساس پدید آمدن جامعه صالح است، ترسیم کرده است. ابن‌سینا در تبیین هدف‌های خانواده مطلوب مبتنی بر موازین اخلاقی و عاطفی دین‌محور، بر سه انگیزه اقتصادی، اجتماعی و همچنین محبت و آرامش تأکید کرده است. نظر او در توجیه نخستین انگیزه حاکی است: «انسان برای حفظ دارایی خویش و نگهداری آن برای زمان نیازمندی، به مسکن و بیت نیاز دارد و این همسر است که می‌تواند در این امر شریک و همراه مناسبی برای او باشد.» به گفته ابن‌سینا، زن شایسته شریک مرد، نگهبان مال او، جانشین او در خانه و امین او در تربیت فرزندان است.»

ابن‌سینا در «الشفاء الهیات» ازدواج را «برترین رکن مدینه» توصیف کرده و در تبیین انگیزه اجتماعی تشکیل خانواده گفته است: «فرزندی نیاز است تا هنگام ناتوانی و به‌وقت پیری، یاور پدر و مادر باشد و نسل ایشان را تداوم بخشد و یاد ایشان را پس از مرگ زنده بدارد.»

به گفته ابن‌سینا، سکون و آرامش درونی هم در سایه ازدواج و گزینش همسر پدید می‌آید و این نکته، همچنان که دکتر مصطفی محقق داماد می‌گوید به‌روشنی مبین تأثیرپذیری ابن‌سینا از قرآن است.

ابراز عشق

زن و شوهر باید گاهی از یکدیگر به زبان تشکر کنند و محبت و عاطفه قلبی خود را اظهار کنند، برای گرم نگه‌داشتن تنور عشق و صفا، انجام‌وظیفه و محبت قلبی به‌تنهایی کافی نیست. اظهار محبت و تشکر و مخصوصاً نسبت به زن که عواطف ظریف‌تر و احساسات رقیق‌تری دارد، تأثیر روانی عمیقی در روح شنونده باقی می‌گذارد.

رسول خدا (ص) می‌فرماید:

«مردی که به زنش بگوید: من تو را دوست دارم، تأثیر این سخن برای همیشه در روح او باقی می‌ماند.»

زن از شنیدن جمله «دوستت دارم» به وجد و شعف می‌آید، پروبال پیدا می‌کند، سر شوق می‌آید، وظیفه‌اش را با دلگرمی انجام می‌دهد و مشکلات زندگی را با چهره باز تحمل می‌کند، شوهرانی هستند که زنان خود را دوست می‌دارند و از خانه‌داری آن‌ها راضی هستند، ولی هیچ‌گاه دوستی خود را اظهار نمی‌کنند و تشکری بر زبان نمی‌آورند.

این‌ها یا فکر می‌کنند، تشکر و اظهار محبت، شخصیت آن‌ها را پایین می‌آورد یا زن خودش را لوس می‌کند، ولی باید بدانند که این فکر برخلاف دستور اسلام است!!!!

اگر علت عدم تشکر اولی باشد، مرد در اشتباه است و اگر دومی درست باشد، زن در اشتباه است و درهرحال شوهر باید وظیفه خود را انجام دهد.

برای محبت کردن به همسر راه‌های متفاوتی وجود دارد. ما در زیر به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• اگر ناراحت است به احساسش احترام بگذارید.
• وقتی خسته است به او کمک کنید.
• هر وقت به‌تنهایی احتیاج دارید و می‌خواهید با خودتان خلوت کنید، به او بگویید که می‌خواهید مدت کوتاهی تنها باشید و به‌زودی پیش او خواهید بود.
• وقتی‌که دیگر نیازی به‌تنهایی نبود و پیش او بودید، با بیانی صمیمانه به او علت ناراحتی خود را بگویید و او را مطمئن سازید که تقصیری متوجه او نبوده است.
• در حضور دیگران به او احترام گذاشته و از خوبی‌هایش تمجید کنید.
• در جمع و میهمانی به او بیشتر از سایرین توجه کنید.
• در مناسبت‌های خوب زندگی، مانند سالروز ازدواج یا تولد و غیره با نوشتن مطلبی کوتاه ابراز عشق و علاقه کنید.
• سعی کنید حال و احساس او را درک کرده و همدردی کنید، مثلاً اگر حالش خوب است، بگویید «امروز خوشحال به نظر می‌رسی».
• سعی کنید رفتارتان مثل روزهای اول آشنایی باشد، نخستین روزهای آشنایی را همواره به یاد داشته باشید.
• به کارهای منزل رسیدگی کنید و اگر چیزی احتیاج به تعمیر دارد انجام دهید.
• صمیمیت را چاشنی زندگی کنید و به‌جای اینکه در مقابل یکدیگر بایستید به‌موازات یکدیگر حرکت کنید.
• از همدیگر نظرخواهی کنید.
• به کارهای روزانه‌اش علاقه نشان داده و از کارهایی که انجام می‌‌دهد سؤال کنید.
• برایش هدایای مناسبی تهیه کن.
• از محل کار به او تلفن بزنید و از حالش جویا شوید.

چه تمثیل زیبایی حضرت علی (ع) در مورد زن فرموده‌اند که: «زن ریحانه است».

زن همانند گل است و به‌راستی طراوت یک گل، مرهون مراقبت باغبانی مهربان است تا در سایه مواظبت و انس با آن گل، از جلوه زیبایی و عطر و رنگش، بهره و لذت برد و روحش از دیدار آن تازه گردد.

«استاد مطهری» لزوم عشق و ابراز محبت نسبت به زن را با تشبیه زیبایی این‌گونه بیان کرده‌اند: مرد مانند کوهسار است و زن به‌منزله چشمه و فرزندان گل‌ها و گیاهان؛ چشمه باید باران کوهسار را دریافت و جذب کند تا بتواند آن را به‌صورت آب صاف و زلال بیرون دهد و گل‌ها و سبزه‌ها را شاداب و خرم کند. پس همان‌گونه که رکن حیات دشت، باران کوهستانی است، رکن حیات خانوادگی نیز احساسات و عواطف مرد به نسبت به زن می‌باشد که در پرتوی آن هم زن، هم زندگی و هم فرزندان، صفا و جلا و خرمی می‌گیرد.

به سبب این نیروی عظیم و اثربخشی فوق‌العاده آن است که در دین مقدس اسلام، از جانب پیامبر و ائمه (ع) سفارش‌های بسیاری درزمینه محبت و اظهار علاقه نسبت به «زن» بیان شده است.

رسول گرامی اسلام (ص) اظهار محبت به همسر را نشانه ایمان به خدا می‌دانند و می‌فرمایند: هر چه ایمان انسان کامل‌تر باشد، به همسرش بیشتر اظهار محبت می‌کند.

ابراز علاقه، بهترین هدیه به همسر

پیامبر اکرم (ص):

«سخن مرد به زن که تو را دوست دارم هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود». اصول کافی جلد ۶ ص ۶٫

نیاز به محبت و عشق و علاقه میان همسران خصوصیتی ذاتی است و زندگی واقعی یعنی رابطه‌ای سرشار از مهر و محبت میان زن و شوهری که به یکدیگر اعتماد و علاقه دارند و با شور و شوق به تداوم زندگی مشترکشان فکر می‌کنند.

اما یکی از مواردی که موجب آسیب‌های جدی به ارتباط زن و شوهر می‌شود، این است که زن یا مرد و یا هر دو طرف احساس کنند همسرشان نسبت به وی بی‌توجه و یا علاقه‌اش کم شده است.

مرد یا زنی که چنین تصوری دارد، احساس بی‌ارزشی و پوچی خواهد کرد و حتی ممکن است احساس امنیت خود را نسبت به زندگی مشترک از دست بدهد، بسیاری از افرادی که به همسر خود بی‌توجهی نشان می‌دهند، دلیل رفتارهایشان را گرفتاری‌های روزمره می‌دانند درحالی‌که ایجاد ارتباط رضایت‌بخش با همسر موجب خواهد شد که زن یا مرد در مقابله با مشکلات قدرت و توان بیشتری داشته باشند. زمانی که خانواده به‌عنوان پایه و اساس جوامع مطرح می‌شود و ادعا بر این است که فرد باید در نهاد خانواده احساس امنیت و آرامش بکند، وجود اختلاف و تنش باعث از میان رفتن همه این پیش‌فرض‌ها خواهد شد.

از طرف دیگر می‌توان گفت اختلاف در خانواده، مبدأ شکل‌گیری اختلافات اجتماعی است چراکه خانواده، جامعه و فرد یک مثلث را تشکیل می‌دهند و هرکدام از این اضلاع بازتاب بیرونی دارند. بازتابی که می‌تواند آرامش و امنیت فرد، خانواده و جامعه را برهم بزند. واضح است در جامعه‌ای که پر از اختلاف و تنش باشد به‌جای تنش محبت و عاطفه، اختلاف و تنش رواج می‌یابد. پدر و مادر باید منشأ افکار درست و اعمال اصولی باشند تا خانواده راست‌گو و درست‌کردار باشد. پدر و مادری که خود دائم در تضاد و تنش و کشمکش هستند چگونه باید انتظار داشته باشند فرزندانشان افرادی سالم و سلیم باشند.

در این میان و برای جلوگیری از ایجاد تنش و اختلاف، ابراز علاقه زوجین نسبت به یکدیگر بسیار مهم و حیاتی است. البته ابراز علاقه در هر دوره‌ای می‌تواند شکلی متفاوت داشته باشد. بنا به توصیه روانشناسان و مشاوران خانواده، اگر می‌خواهید لذت بیشتری از زندگی مشترک خود ببرید باید از ابراز علاقه به همسرتان خجالت نکشید، زیرا ابراز علاقه نشانگر میزان دوست داشتن و محبت شما نسبت به همسرتان است، پس نگویید علاقه‌ام را با رفتارم نشان می‌دهم، برای ابراز علاقه باید از کلمات زیبا و محبت‌آمیز استفاده کرد.

هرگز اجازه ندهید مشکلات زندگی، شما را از همسرتان دور سازد چون مشکلات همیشه هست و خواهد بود و درهرحال، ابراز علاقه و عشق به همسر، بهترین و والاترین هدیه به اوست و نباید این هدیه را از وی دریغ کرد. در این میان زن و شوهر باید به اصل تفاوت‌های فردی معتقد باشند و بدانند که زن و مرد، دو موجود جدا هستند که ازنظر هوش، استعداد، علائق، خصایص جسمانی و اخلاقی تفاوت‌هایی با هم دارند و باید حداکثر توافق را میان خصایص خود و همسرشان برقرار کنند و خود را مکمل و متمم هم بدانند و به تمایزات خود با طرف مقابل به دیده احترام بنگرند. همه انسان‌ها نیازمند داشتن یک هویت مستقل که همانا تفاوت‌های فردی میان آن‌ها می‌باشد، همسران می‌توانند زندگی بسیار شیرین و لذت‌بخشی داشته باشند به‌شرط اینکه از دادوستد عاطفی به شیوه‌های مختلف استفاده و به همسر و شریک زندگی خود ابراز محبت کنند.

از ابراز علاقه به همسرتان خجالت نکشید.

ادامه این کتاب الکترونیکی و عناوین زیر را در این کتاب الکترونیکی ۳۲ صفحه ای مطالعه نمایید.

• چهار روش برای گفتن «دوستت دارم»
• ضرورت رعایت احترام زن و شوهر به حقوق یکدیگر
• شیرین‌ترین جهاد، محبت به همسر